Wie schön leuchtet der Morgenstern

Wie schön leuchtet der Morgenstern

BWV 739 uitgevoerd door Theo Jellema
Stiftskirche St. Georg, Goslar-Grauhof

Achter de muziek

Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Credits
Credits

Jeugdige uitbundigheid

Vol optimisme laat Bach de hogere regionen van het orgel jubelen

‘Schön’, ‘süsse’, ‘lieblich’, ‘freundlich’, ‘herrlich’, ‘gross’, ‘ehrlich’, ‘reich’, ‘hoch’ en ‘prächtig’. Met die woorden wordt de morgenster uit de titel van deze koraalbewerking bezongen. Meestal is het Venus, de planeet die vlak voor de dageraad helder aan de hemel staat, die zo genoemd wordt. Hier verwijst morgenster uiteraard naar Jezus Christus.

De prachtige, optimistische tekst wordt treffend gematcht door de muziek, die van begin tot eind het orgel in de hogere regionen laat jubelen. Zodanig, dat van de oorspronkelijke melodie, die in lange noten eerst bovenin en daarna in het pedaal klinkt, weinig te ontwaren valt. Als koraalvoorspel is deze bewerking met zijn circa vijf minuten aan de lange kant, waardoor veel is gespeculeerd over een eventuele andere bestemming. Gezien de verschillende variatieachtige en op zichzelf staande omspelingen die achter elkaar klinken, zou je dit een ‘vrije’ koraalfantasie kunnen noemen naar het voorbeeld van Buxtehude en tijdgenoten.

Papieranalyse heeft uitgewezen dat het stuk tussen 1703 en 1709 moet zijn genoteerd. De partituur is Bachs oudst bewaarde handschrift. Vanuit dit handschrift is eenvoudig de gedachtesprong gemaakt naar Bachs vermaarde tocht in 1705, toen hij naar Noord-Duitsland trok om de beroemde organist Dietrich Buxtehude te horen spelen. Wilde hij dit stuk wellicht aan de grote meester laten zien, of is het misschien een compositie waarin de jonge Bach uiting gaf aan de in Lübeck opgedane inspiratie? Dat hij ook hier al zijn voorbeelden overtrof moge duidelijk zijn. “De jeugdige uitbundigheid,” schrijft Bachbiograaf Christoph Wolff, “grenst hier en daar aan de overdrijving.” Vooral de wulpse ‘coda’ in de slotmaten zal menigeen in het verkeerde keelgat zijn geschoten. In elk geval is Bach trots geweest op deze koraalfantasie, die hij in een nette kopie altijd heeft bewaard. 

BWV
739
Titel
Wie schön leuchtet der Morgenstern
Instrument
orgel
Genre
orgelwerken
Jaartal
ca. 1705
Stad
Arnstadt?
Bijzonderheden
De bewerking behoort tot de groep van enkele tientallen verspreide orgelkoralen van Bach die niet kunnen worden herleid tot een ontstaansdatum of bestemming.

Achtergrondvideo's

Organist Theo Jellema

“Theo Jellema legt het verschil uit tussen een koraalfantasie en een koraalbewerking”

Teksten

Origineel

Vertaling

Credits

  • Publicatiedatum
    7 juli 2017
  • Opnamedatum
    24 augustus 2015
  • Locatie
    Stiftskirche St. Georg, Goslar-Grauhof
  • Organist
    Theo Jellema
  • Orgel
    Christoph Treutmann, 1731
  • Cameraregie en montage
    Onno van Ameijde
  • Camera
    Maarten van Rossem, Onno van Ameijde
  • Muziekproductie, montage en mix
    Holger Schlegel
  • Interview
    Onno van Ameijde
  • Productie
    Jessie Verbrugh

Help ons All of Bach te voltooien

Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!