Dies sind die heil'gen zehn Gebot

Dies sind die heil'gen zehn Gebot

BWV 678 uitgevoerd door Reitze Smits
Grote of Jacobijnerkerk, Leeuwarden

Achter de muziek

Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Credits
Credits

Canon wordt wet

Tien geboden, vijf stemmen, twee canons ineen pastorale vrede

Centraal in Bachs Clavier-Übung III staat een uitgekiend aantal koraalbewerkingen verbonden met de lutherse mis en de catechismus. In die tweede groep komen de zes pijlers van Luthers catechismus – de beginselen van het geloof – telkens in een versie met en een zonder pedaal aan bod. Te beginnen met Luthers niet zo gekende ‘tien-geboden-koraal’ in, hoe kan het ook anders, tien verzen plus een conclusie en deze inleiding: ‘Dies sind die heil'gen zehn gebot' / die uns gab unser Herre Gott / durch Mosen, seinen diener treu, / hoch auf dem berge Sinai. / Kyrieleis.’ Een melodie in vijf frases, die Bach in een simpele canon verdubbelt tot tien.

Toeval? Natuurlijk niet! Het Griekse καν?ν betekent immers ‘wet’, alleen al daarom kan een componist bij deze tekst nauwelijks om deze techniek heen. Dat het geheel toch geen technische maar juist een warme, pastorale sfeer ademt, is opmerkelijk. De verdubbelde koraalmelodie vindt soepel zijn weg tussen een melodisch rijk canonweefsel in de bovenstemmen, niettegenstaande enkele harmonisch spannende momenten. Zo zijn deze tien geboden een rustgevende tegenhanger van hun eerder opwekkende pendant zonder pedaal, de fughetta BWV 679.

Clavier-Übung
Bach publiceerde in Leipzig tussen 1731 en 1741 vier delen Clavier-Übung, een titel die Johann Kuhnau, zijn voorganger als Thomascantor, al eerder had gebruikt voor soortgelijke bundels met werk voor orgel en klavecimbel. De composities zijn zeer verschillend van aard en hebben, anders dan de titel doet vermoeden, een hoge moeilijkheidsgraad. Alle op dat moment gangbare stijlen, genres en technieken voor klavecimbel en orgel laat Bach de revue passeren, maar dan in de superieure vorm waar alleen hij het patent op had. 

Clavier-Übung I (1731) bevat de zes partita's, BWV 825-830, Clavier-Übung II (1735) het Concerto nach italienischem Gusto, BWV 971 en de Ouverture nach französischer Art, BWV 831, en Clavier-Übung IV (1741) de Goldbergvariaties, BWV 988. Clavier-Übung III (1739) is als enige en omvangrijkste deel bestemd voor orgel en bevat voornamelijk koraalbewerkingen, dat wil zeggen orgelpreludes gebaseerd op Lutherse kerkliederen. Van ieder koraal maakte Bach twee versies: een voor groot orgel en een voor een kleiner orgeltype. De meeste koralen verwijzen naar de zes pijlers van de catechismus. Het is onduidelijk of Bach ze ook tijdens de dienst speelde, of dat hij er misschien voor eigen gebruik zijn muzikale ideeën in uitwerkte, zonder zicht op een publieke uitvoering.

BWV
678
Titel
Dies sind die heil'gen zehn Gebot
Instrument
orgel
Genre
orgelwerken
Serie
Clavier-Übung III
Jaartal
1739
Stad
Leipzig

Achtergrondvideo's

Organist Reitze Smits

“Lange noten, indringend gespeeld, een canon in octaaf -symbool voor God- je kunt er niet omheen.”

Teksten

Origineel

Vertaling

Credits

  • Publicatiedatum
    27 februari 2015
  • Opnamedatum
    15 september 2014
  • Locatie
    Grote of Jacobijnerkerk, Leeuwarden
  • Organist
    Reitze Smits
  • Registrant
    Mayuko Banno
  • Orgel
    Christian Müller, 1727
  • Productie
    Frank van der Weij
  • Cameraregie
    Jan Van den Bossche
  • Directors of photography
    Diderik Evers, Ruben van den Broeke
  • Muziekproductie, montage en mix
    Holger Schlegel
  • Beeldmontage
    Dylan Glyn Jones
  • Kleurcorrectie
    Jef Grosfeld
  • Productie-assistentie
    Hanna Schreuders
  • Interview
    Onno van Ameijde
  • Met dank aan
    Rob Tigchelaar

Help ons All of Bach te voltooien

Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!