Kyrie, Gott heiliger Geist
BWV 671 uitgevoerd door Leo van Doeselaar
Freiberger Dom Sankt Marien, Freiberg, Duitsland
Achter de muziek
Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Credits
Credits
Smartelijke chromatiek
Bach brengt in dit monumentale orgelwerk eeuwen muziek samen
In zijn derde Clavier-Übung nam Bach twee zettingen (bewerkingen) van het Kyrie van Luther op. Omdat het Kyrie zelf uit drie delen bestaat, leverde dat in totaal zes afzonderlijke koraalbewerkingen op. BWV 671 is het derde deel van de eerste zetting: na God de Vader (BWV 669) en Christus (BWV 670) wordt nu de Heilige Geest aangeroepen.
Luther schreef zijn Kyrie tussen 1525 en 1537. De melodie is een bewerking van een veel oudere gregoriaanse melodie. Ze staat in de frygische modus (een kerktoonladder beginnend op E), de smartelijkste van alle kerktoonsoorten – passend bij de tekst van het stuk: Kyrie eleison (Heer ontferm u). Vanaf de zeventiende eeuw begonnen organisten die melodie, net als de andere lutheraanse gezangen, te bewerken. Zoals in de rest van de Clavier-Übung, sluit Bach ook hier aan op deze traditie.
De middeleeuwse melodie van het gezang is te horen in lange notenwaarden in het pedaal. Daarboven vlechten de twee handen van de organist een vierstemmige fuga. Deze fuga is over het algemeen helder en beweeglijk – een sterk contrast met de donkere melodie van het origineel. Pas tegen het eind, als de slotcadens eraan komt, wordt de muziek duisterder. Misschien wilde Bach met deze smartelijke chromatiek het eleison (ontferm u over ons) muzikaal uitbeelden.
Een eeuwenoude melodie, een zeventiende-eeuwse orgeltraditie en een achttiende-eeuws muziekidioom – Bach brengt het in dit monumentale stuk allemaal moeiteloos samen.
Clavier-Übung
Bach publiceerde in Leipzig tussen 1731 en 1741 vier delen Clavier-Übung, een titel die Johann Kuhnau, zijn voorganger als Thomascantor, al eerder had gebruikt voor soortgelijke bundels met werk voor orgel en klavecimbel. De composities zijn zeer verschillend van aard en hebben, anders dan de titel doet vermoeden, een hoge moeilijkheidsgraad. Alle op dat moment gangbare stijlen, genres en technieken voor klavecimbel en orgel laat Bach de revue passeren, maar dan in de superieure vorm waar alleen hij het patent op had.
Clavier-Übung I (1731) bevat de zes partita's, BWV 825-830, Clavier-Übung II (1735) het Concerto nach italienischem Gusto, BWV 971 en de Ouverture nach französischer Art, BWV 831, en Clavier-Übung IV (1741) de Goldbergvariaties, BWV 988. Clavier-Übung III (1739) is als enige en omvangrijkste deel bestemd voor orgel en bevat voornamelijk koraalbewerkingen, dat wil zeggen orgelpreludes gebaseerd op Lutherse kerkliederen. Van ieder koraal maakte Bach twee versies: een voor groot orgel en een voor een kleiner orgeltype. De meeste koralen verwijzen naar de zes pijlers van de catechismus. Het is onduidelijk of Bach ze ook tijdens de dienst speelde, of dat hij er misschien voor eigen gebruik zijn muzikale ideeën in uitwerkte, zonder zicht op een publieke uitvoering.
- BWV
- 671
- Titel
- Kyrie, Gott heiliger Geist
- Instrument
- orgel
- Genre
- orgelwerken
- Serie
- Clavier-Übung III
- Jaartal
- 1739
- Stad
- Leipzig
Met steun van
Achtergrondvideo's
Teksten
Origineel
Vertaling
Credits
-
- Publicatiedatum
- 29 februari 2024
-
- Opnamedatum
- 18 september 2020
-
- Locatie
- Freiberger Dom Sankt Marien, Freiberg, Duitsland
-
- Organist
- Leo van Doeselaar
-
- Orgel
- Gottfried Silbermann, 1711-1714
-
- Regie en beeldmontage
- Robin van Erven Dorens
-
- Muziekopname
- Guido Tichelman, Bastiaan Kuijt
-
- Audiomontage en -mix
- Guido Tichelman
-
- Camera
- Robin van Erven Dorens, Onno van der Wal
-
- Licht
- Ernst-Jan Thieme
-
- Assistent audioregie
- Marloes Biermans
-
- Interview
- Robin van Erven Dorens, Marloes Biermans
-
- Productie
- Jessie Verbrugh
-
- Met steun van
- MWH4impact
Ontdek
Help ons All of Bach te voltooien
Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!