Ach Gott, wie manches Herzeleid
BWV 58 uitgevoerd door de Nederlandse Bachvereniging
onder leiding van Jos van Veldhoven
Martinikerk, Groningen
Achter de muziek
Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Teksten
Teksten
Credits
Credits
Efficiënte soberheid
Uiterst effectief illustreert Bach de eenzaamheid met een uitgebeende bezetting
Met een hartverscheurende aria maakt Bach meteen in het begin van dit stuk abrupt een einde aan de jubelstemming van het kerstfeest. Het is de eerste zondag na nieuwjaarsdag en dan staat het verhaal van de kindermoord centraal. Herodes, die bang was dat Jezus hem van de troon zou stoten, gaf opdracht om alle kinderen van Bethlehem te vermoorden. Jozef was echter gewaarschuwd en ontsnapte met Maria en Jezus naar Egypte. Alle andere kinderen werden omgebracht.
Dit grote lijden klinkt door in de openingsaria. Een slepende sarabande met sobere instrumentale omlijsting. De lijdende ziel, een sopraan, zingt de troosteloze woorden van het eerste couplet van het koraal ‘Ach Gott, wie manches Herzeleid’, begeleid door een dalende, klagende baslijn. De bas, Jezus, interrumpeert een stuk opgeruimder met de raadgeving geduld te hebben: de weg naar de verlossing gaat niet over rozen.
De omslag in deze uitgebeende cantate komt in de wonderschone sopraanaria waarin de getormenteerde ziel, gesteund door een stralende vioolpartij en in de wetenschap dat Jezus wél is gered, tot een vergelijk komt met het lijden. Als het duo in deze volmaakt symmetrische cantate aan het slot wederom de dialoog aangaat, horen we het tweede couplet uit een ander koraal: ‘O Jesu Christ, meins Lebens Licht’. Een feestelijke fanfare barst los als de sopraan haar opdracht heeft aanvaard en Jezus eeuwige troost in het vooruitzicht stelt.
De bijzondere schoonheid van dit kleinood uit 1727 schuilt in de combinatie van de weinige middelen en de eenzaamheid waartoe het lijden veroordeelt. Zelfs toen Bach bij een latere uitvoering rond 1733 aan de hoekdelen een trio van twee hobo’s en een althobo toevoegde, zag hij daarom af van solistische blazerspassages. Pas aan het slot mogen de drie een feestelijk tintje geven aan de hoop op het paradijs. Dat Bach ook dacht aan het welzijn van zijn musici, die na de drukke kersttijd en vlak vóór het feestelijke Driekoningen op 6 januari wel een adempauze konden gebruiken, was uiteraard mooi meegenomen.
- BWV
- 58
- Titel
- Ach Gott, wie manches Herzeleid, Concerto in Dialogo
- Instrument
- bas, sopraan
- Genre
- cantates
- Jaartal
- 1727
- Stad
- Leipzig
- Tekstdichter
- niet bekend
- Bestemming
- zondag na Nieuwjaarsdag
- Eerste uitvoering
- 5 januari 1727
- Bijzonderheden
- Pas rond 1733 voegde Bach de 2 hobos en de althobo toe.
Achtergrondvideo's
Teksten
Origineel
1. Arie und Choral (Sopran, Bass)
Ach Gott, wie manches Herzeleid
Nur Geduld, Geduld, mein Herze,
begegnet mir zu dieser Zeit!
es ist eine böse Zeit!
Der schmale Weg ist Trübsals voll,
Doch der Gang zur Seligkeit
den ich zum Himmel wandern soll.
führt zur Freude nach dem Schmerze.
Nur Geduld, Geduld, mein Herze,
Es ist eine böse Zeit!
2. Rezitativ (Bass)
Verfolgt dich gleich die arge Welt,
so hast du dennoch Gott zum Freunde,
der wider deine Feinde
dir stets den Rücken hält.
Und wenn der wütende Herodes
das Urteil eines schmähen Todes
gleich über unsern Heiland fällt,
so kommt ein Engel in der Nacht,
der lässet Joseph träumen,
dass er dem Würger soll entfliehen
und nach Ägypten ziehen.
Gott hat ein Wort, das dich vertrauend macht.
Er spricht: ‘Wenn Berg und Hügel niedersinken,
wenn dich die Flut des Wassers will ertrinken,
so will ich dich doch nicht verlassen
noch versäumen.
3. Arie (Sopran)
Ich bin vergnügt in meinem Leiden,
denn Gott ist meine Zuversicht.
Ich habe sichern Brief und Siegel,
und dieses ist der feste Riegel,
den bricht auch selbst die Hölle nicht.
4. Rezitativ (Sopran)
Kann es die Welt nicht lassen,
mich zu verfolgen und zu hassen,
so weist mir Gottes Hand
ein andres Land.
Ach! könnt es heute noch geschehen,
dass ich mein Eden möchte sehen!
5. Arie und Choral (Sopran, Bass)
Ich hab für mir ein schwere Reis
Nur getrost, getrost, ihr Herzen,
zu dir ins Himmels Paradeis,
hier ist Angst, dort Herrlichkeit!
Da ist mein rechtes Vaterland,
Und die Freude jener Zeit
daran du dein Blut hast gewandt.
Überwieget alle Schmerzen.
Nur getrost, getrost, ihr Herzen,
hier ist Angst, dort Herrlichkeit!
Vertaling
1. Aria en koraal (sopraan, bas)
Ach God, hoeveel harteleed
Geduld, geduld, mijn hart,
overkomt mij in deze tijd!
het is een boze tijd!
Maar de gang naar de zaligheid
De smalle weg is vol ellende,
leidt tot de vreugde na de smart.
die ik naar de hemel moet afleggen.
Geduld, geduld, mijn hart,
het is een boze tijd!
2. Recitatief (bas)
Hoewel de slechte wereld je achtervolgt,
heb je toch God als de vriend
die je steeds beschermt
tegen je vijanden.
En hoewel de woedende Herodes
het oordeel van een smadelijke dood
over onze Heiland velt,
komt er een engel in de nacht,
die Jozef doet dromen
dat hij Magere Hein moet ontvluchten
en naar Egypte moet trekken.
God heeft een woord dat jou vertrouwen geeft.
Hij spreekt: Als bergen en heuvelen ineenzakken,
als de watervloed je wil verzwelgen,
ik zal je toch niet verlaten
of negeren.
3. Aria (sopraan)
Ik ben blij in mijn lijden,
want op God kan ik vertrouwen.
Ik heb een betrouwbare brief en zegel,
en dit is de stevige grendel,
zelfs de hel kan die niet verbreken.
4. Recitatief (sopraan)
Kan de wereld het niet laten
om mij te vervolgen en te haten,
dan wijst Gods hand mij
een ander land.
Ach, kon het vandaag nog maar gebeuren
dat ik mijn Eden aanschouwde!
5. Aria en koraal (sopraan, bas)
Ik heb een zware reis voor me
Wees maar gerust, o harten,
naar u toe in het hemelse paradijs,
hier is angst, daarginds is heerlijkheid!
daar is mijn echte vaderland,
En de vreugde van die tijd
waaraan u uw bloed hebt besteed.
weegt zwaarder dan alle pijn.
Wees maar gerust, gerust,
hier is angst, daarginds is heerlijkheid!
vertaling © Ria van Hengel
Credits
-
- Publicatiedatum
- 20 januari 2017
-
- Opnamedatum
- 26 september 2015
-
- Locatie
- Martinikerk, Groningen
-
- Dirigent
- Jos van Veldhoven
-
- Sopraan
- Monika Mauch
-
- Bas
- Stephan MacLeod
-
- Viool 1
- Shunske Sato, Annabelle Ferdinand, Anneke van Haaften, Annelies van der Vegt
-
- Viool 2
- Sayuri Yamagata, Pieter Affourtit, Paulien Kostense
-
- Altviool
- Staas Swierstra, Deirdre Dowling
-
- Cello
- Lucia Swarts, Richte van der Meer
-
- Contrabas
- Robert Franenberg
-
- Hobo 1
- Martin Stadler
-
- Hobo 2
- Peter Frankenberg
-
- Taille
- Hanna Lindeijer
-
- Fagot
- Benny Aghassi
-
- Orgel
- Leo van Doeselaar
-
- Klavecimbel
- Siebe Henstra
-
- Regie
- Simon Aarden
-
- Beeldmontage
- Pjotr 's Gravesande
-
- Regieassistent
- Niek Wijns
-
- Muziekopname
- Guido Tichelman, Bastiaan Kuijt, Micha de Kanter
-
- Audiomontage en -mixage
- Guido Tichelman
-
- Camera
- Jorrit Garretsen, Bart Ten Harkel, Chris Reichgelt, Jochem Timmerman
-
- Licht
- Daan de Boer
-
- Lichtassistent
- Gijs 't Hoen
-
- Beeldtechniek
- Niels Cnossen
-
- Settechniek
- Marco Korzelius
-
- Project manager nep
- Peter Ribbens
-
- Interview
- Onno van Ameijde
-
- Productie concert
- Marco Meijdam, Imke Deters
-
- Productie opname
- Jessie Verbrugh
-
- Met dank aan
- Jan Haak
Ontdek
Help ons All of Bach te voltooien
Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!