Jauchzet, frohlocket! uit Weihnachts-Oratorium
BWV 248/1 uitgevoerd door de Nederlandse Bachvereniging
onder leiding van Shunske Sato
Muziekcentrum van de Omroep, Hilversum
Achter de muziek
Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Teksten
Teksten
Credits
Credits
Knallende pauken en sensuele bewoordingen
In het Weihnachts-Oratorium bereikt Bach een perfecte balans
Het Weihnachts-Oratorium is een van Bachs beroemdste werken. Het bestaat uit zes cantates, die de dagen van kerstochtend tot het feest van Driekoningen op 6 januari beslaan. Bach had wel al eerder kerstcantates geschreven, maar nooit op zulke schaal. Hier zag hij de gelegenheid muziek te vereeuwigen die hij voor eenmalige, seculiere gelegenheden had gecomponeerd. Daarmee leverde hij een ontroerende, warme én dramatische vertelling van het kerstverhaal. Tegenwoordig wordt het werk meestal als geheel opgevoerd.
Bijzonder in de eerste cantate is de balans die Bach bereikt tussen uitbundige viering van de geboorte van Jezus en de serieuze, droevige ondertoon die vooruitwijst naar zijn lot aan het kruis. Het openingskoor is als een orkestrale vuurwerkshow. Paukengeroffel, houtblazergekwetter en trompetgeschal volgen elkaar in duizelingwekkend tempo op. Niet verrassend, dus, dat de oorspronkelijke tekst van dit koor - toen nog onderdeel van een verjaarsdagcantate voor de keurvorstin van Saksen - luidde: “Laat je horen, pauken! Schal, trompetten!” Het ritmische knallen van de pauken en de vele herhalende motorische motiefjes in de strijkers en blazers maken stilzitten onmogelijk. De tekst roept op tot feestvieren: juich en jubel, prijs de dagen! Passend voor een van de belangrijkste en vrolijkste feesten van de christelijke kalender. Het is bijzonder dat Bachs muziek ook in onze tijd de luisteraar nog in kerststemming brengt.
Een muzikaal contrast komt meteen in het volgende deel: een minimaal gezette bijbeltekst, in een stemmig, dramatisch mineur, waarin de verteller uitlegt dat Jozef en de zwangere Maria naar Bethlehem trekken voor een volkstelling die is uitgeschreven door de keizer.
Een verwachtingsvol, melodieus recitatief voor de alt leidt naar de eerste aria, ongetwijfeld een van de bekendste uit het Weihnachts-Oratorium. In sensuele bewoordingen spoort de alt de gelovigen van Jezus’ tijd aan zich klaar te maken voor zijn geboorte. Hierbij maakt Bachs onbekende tekstdichter gebruik van een metafoor die vaker in de Bijbel voorkomt: de messias als bruidegom, met de gelovige als zijn bruid. “Je wangen moeten vandaag nog blozender zijn” zingt ze in het tussendeel van de aria, “haast je om je bruidegom vurig lief te hebben!”.
Die verleidelijke tekst slaat om naar een spiritueel, melancholisch koraal, begeleid door hoge fluiten, op de melodie van het bekende ‘O Haupt voll Blut und Wunden‘ uit Bachs Matthäus-Passion. De tekst is milder, maar de slotakkoorden klinken even ceremoniëel en gedragen. En dan gebeurt het: in een stal baart Maria Jezus, haar eerste zoon, die ze in een deken windt en in een voerbak legt, meer plek is er niet in de overvolle herberg. Het volgende deel lijkt op een intiem, eenstemmig koraal tot de bas invalt met zijn eigen tekst, waarin hij de theologische betekenis van Jezus’ geboorte benadrukt.
De feeststemming is weer terug in het volgende deel, een aria voor bas. Bachs oorspronkelijke luisteraars associeerden trompetten met vorsten en koningen, omdat zij vaak werden aangekondigd met een fanfare van bazuinen. Bachs gebruik van een solotrompet in dit deel past dan ook goed bij de tekst. Opnieuw gebruikt Bachs tekst een mooi contrast: de koning van het universum brengt de nacht in een harde voerbak door.
Dan als afsluiting een eenvoudig koraal, weer met hoge fluiten. De gelovigen bidden om Jezus in hun harten te sluiten en hem nooit te vergeten. In de pauzes tussen de regels vallen de pauken en trompetten in, die opnieuw een koninklijke klank verlenen aan het onschuldige, eenvoudige gebed.
- BWV
- 248/1
- Titel
- Jauchzet, frohlocket, auf, preiset die Tage
- Genre
- cantates
- Jaartal
- 1734
- Stad
- Leipzig
- Tekstdichter
- Christian Friedrich Henrici (Picander)
- Bestemming
- Eerste kerstdag
- Eerste uitvoering
- 25 december 1734
- Bijzonderheden
- Bach hergebruikte delen uit zijn cantates BWV 213 en 214
Achtergrondvideo's
Teksten
Origineel
1. Chor
Jauchzet, frohlocket, auf, preiset die Tage,
rühmet, was heute der Höchste getan!
Lasset das Zagen, verbannet die Klage,
stimmet voll Jauchzen und Fröhlichkeit an!
Dienet dem Höchsten mit herrlichen Chören,
laßt uns den Namen des Herrschers verehren!
2. Rezitativ (Evangelist)
Es begab sich aber zu der Zeit,
daß ein Gebot von dem Kaiser Augusto ausging,
daß alle Welt geschätzet würde.
Und jedermann ging, daß er sich schätzen ließe,
ein jeglicher in seine Stadt.
Da machte sich auch auf Joseph aus Galiläa,
aus der Stadt Nazareth,
in das jüdische Land zur Stadt David,
die da heißet Bethlehem; darum,
daß er von dem Hause und Geschlechte David war:
auf daß er sich schätzen ließe
mit Maria, seinem vertrauten Weibe,
die war schwanger.
Und als sie daselbst waren,
kam die Zeit, daß sie gebären sollte.
3. Rezitativ (Alt)
Nun wird mein liebster Bräutigam,
nun wird der Held aus Davids Stamm
zum Trost, zum Heil der Erden
einmal geboren werden.
Nun wird der Stern aus Jakob scheinen,
sein Strahl bricht schon hervor.
Auf, Zion, und verlasse nun das Weinen,
dein Wohl steigt hoch empor!
4. Arie (Alt)
Bereite dich, Zion, mit zärtlichen Trieben,
den Schönsten, den Liebsten
bald bei dir zu sehn!
Deine Wangen müssen heut viel schöner prangen,
eile, den Bräutigam sehnlichst zu lieben!
5. Choral
Wie soll ich dich empfangen
und wie begegn’ ich dir?
O aller Welt Verlangen,
o meiner Seelen Zier!
O Jesu, Jesu, setze
mir selbst die Fackel bei,
damit, was dich ergötze,
mir kund und wissend sei!
6. Rezitativ (Evangelist)
Und sie gebar ihren ersten Sohn
und wickelte ihn in Windeln
und legte ihn in eine Krippen,
denn sie hatten sonst keinen Raum in der Herberge.
7. Rezitativ (Bass) / Choral (Sopran)
Er ist auf Erden kommen arm,
Wer will die Liebe recht erhöhn,
die unser Heiland vor uns hegt?
daß er unser sich erbarm
Ja, wer vermag es einzusehen,
wie ihn der Menschen Leid bewegt?
und in dem Himmel mache reich
Des Höchsten Sohn kömmt in die Welt,
weil ihm ihr Heil so wohl gefällt,
und seinen lieben Engeln gleich.
so will er selbst als Mensch geboren werden.
Kyrieleis!
8. Arie (Bass)
Großer Herr, o starker König,
liebster Heiland, o wie wenig
achtest du der Erden Pracht!
Der die ganze Welt erhält,
ihre Pracht und Zier erschaffen,
muß in harten Krippen schlafen.
9. Choral
Ach mein herzliebes Jesulein,
mach dir ein rein sanft Bettelein,
zu ruhn in meines Herzens Schrein,
daß ich nimmer vergesse dein!
Vertaling
1. Koor
Juich en jubel, prijs de dagen,
roem wat de Allerhoogste heden heeft gedaan!
Vrees niet, houd op met klagen,
hef een vrolijk gejuich aan!
Dien de Allerhoogste met prachtige koren,
laten wij de naam van de Heerser vereren!
2. Recitatief (Evangelist)
En het geschiedde in die dagen
dat er een bevel uitging van keizer Augustus,
dat iedereen moest worden ingeschreven.
En iedereen ging op reis om zich te laten inschrijven,
ieder naar zijn eigen stad.
Ook ging op weg Jozef uit Galilea,
uit de stad Nazareth,
naar Judea naar de stad van David
die Bethlehem heet, omdat
hij uit het huis en het geslacht van David was,
om zich te laten inschrijven met Maria,
zijn ondertrouwde vrouw,
die zwanger was.
En toen ze daar waren,
kwam het moment dat ze moest bevallen.
3. Recitatief (Alt)
Nu zal mijn liefste bruidegom,
nu zal de held uit de stam van David
tot troost, tot heil van de aarde
geboren worden.
Nu zal de ster uit Jacob schijnen,
zijn stralen worden al zichtbaar.
Komaan, Sion, houd nu op met wenen,
je heil stijgt hoog op!
4. Aria (Alt)
Bereid je erop voor, Sion, met tedere gevoelens,
dat je weldra de mooiste,
de liefste bij je zult zien!
Je wangen moeten vandaag nog blozender zijn,
haast je om je bruidegom vurig lief te hebben!
5. Koraal
Hoe moet ik u ontvangen
en hoe ga ik u tegemoet?
O, verlangen van de hele wereld,
o, sieraad van mijn ziel!
O Jezus, Jezus, licht
mij zelf bij met de fakkel,
opdat wat u behaagt
mij bekend en helder is!
6. Recitatief (Evangelist)
En zij bracht haar eerste zoon ter wereld
en wikkelde hem in doeken
en legde hem in een kribbe,
want er was voor hen geen plaats in de herberg.
7. Recitatief (Bas) / Koraal (Sopraan)
Hij is arm op aarde gekomen
Wie kan genoeg de liefde prijzen
die onze Heiland voor ons koestert?
om zich over ons te ontfermen,
Ja, wie kan begrijpen
hoe het leed van de mensen hem raakt?
en ons rijk te maken in de hemel
De zoon van de Allerhoogste komt in de wereld
omdat haar heil hem zo ter harte gaat,
en gelijk te maken aan zijn lieve engelen.
daarom wil hij zelf als mens geboren worden.
Kyrie eleis!
8. Aria (Bas)
Grote Heer, o sterke Koning.
liefste Heiland, o, hoe weinig
hecht u aan de pracht van de aarde!
Hij die de hele wereld bewaart
en haar pracht en tooi heeft geschapen,
moet in een harde kribbe slapen.
9. Koraal
Ach, mijn allerliefste Jezuskind,
maak voor u een schoon, zacht bedje
om in te rusten in de schrijn van mijn hart,
zodat ik u nooit vergeet!
vertaling © Ria van Hengel
Credits
-
- Publicatiedatum
- 14 december 2023
-
- Opnamedatum
- 3 januari 2023
-
- Locatie
- Muziekcentrum van de Omroep, Hilversum
-
- Viool en leiding
- Shunske Sato
-
- Sopraan
- Viola Blache
-
- Alt
- Ulrike Malotta
-
- Tenor
- Daniel Johannsen
-
- Bas
- Matthias Helm
-
- Ripiënisten sopraan
- Marta Paklar, Anna Bachleitner, Amelia Berridge, Monica Monteiro
-
- Ripiënisten alt
- Bernadett Nagy, Sofia Gvirts, Georgia Burashko
-
- Ripiënisten tenor
- João Moreira, Adriaan de Koster, Immo Schröder
-
- Ripiënisten bas
- Matthew Baker, Donald Bentvelsen, Samuel Wong
-
- Viool 1
- Pieter Affourtit, Anneke van Haaften, Lidewij van der Voort
-
- Viool 2
- Lucia Giraudo, Annelies van der Vegt, Iris Kengen
-
- Altviool
- Deirdre Dowling, Ivan Saez Schwartz
-
- Cello
- Lucia Swarts, Barbara Kernig
-
- Contrabas
- Robert Franenberg
-
- Traverso
- Marten Root, Doretthe Janssens
-
- Hobo
- Rodrigo Lopez Paz, Katharina Verhaar
-
- Fagot
- Benny Aghassi
-
- Trompet
- Robert Vanryne, Mark Geelen, Nicholas Emmerson
-
- Pauken
- Robert Kendell
-
- Orgel
- Leo van Doeselaar
-
- Klavecimbel
- Siebe Henstra
-
- Theorbe
- Fred Jacobs
-
- Regie en beeldmontage
- Onno van Ameijde
-
- Muziekopname
- Guido Tichelman, Lilita Dunsk, Pim van der Lee
-
- Audiomontage- en mix
- Guido Tichelman
-
- Camera
- Rieks Soepenberg, Jorne Tielemans, Maria Smeets, Jasper Verkaart
-
- Licht
- Ernst-Jan Thieme, Tino Schoeber, Jordi Kooij, Patrick Galvin
-
- Regieassistent
- Marieke Donker Kaat
-
- Datahandling
- Jasper Verkaart
-
- Assistent audioregie
- Marloes Biermans
-
- Documentaire
- Onno van Ameijde, Marloes Biermans
-
- Productie concert
- Imke Deters
-
- Productie opname
- Marieke de Blaay, Laura Jonker
Ontdek
Help ons All of Bach te voltooien
Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!