Sanctus in D groot

Sanctus in D groot

BWV 238 uitgevoerd door de Nederlandse Bachvereniging
onder leiding van Jos van Veldhoven
Waalse Kerk, Amsterdam

Achter de muziek

Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Teksten
Teksten
Credits
Credits

Meertalig

In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, pleitte Luther voor meertaligheid in de kerk

“Ik heb niks op met mensen die zich helemaal op één taal richten en alle andere veronachtzamen”, schreef Martin Luther in de inleiding tot zijn Deutsche Messe, en “ik wil geenszins de Latijnse taal geheel uit de godsdienst weghalen”. Hoewel we bij Bach en Luther vooral aan het Duits denken was de werkelijkheid meertaliger. Zeker in universiteitssteden als Leipzig bleef het Latijn in de kerk belangrijk. Het liedboek van Gottfried Vopelius dat in Leipzig werd gebruikt staat vol Latijn. Er staan drie versies van het Sanctus in: twee Gregoriaanse melodieën en een zesstemmige zetting voor belangrijke feestdagen.

Bach zelf bezat ook een reeks feestelijke Sanctus-zettingen voor zulke gelegenheden, deels door hemzelf gecomponeerd, deels composities van anderen. Het ongebruikelijke van het Sanctus, BWV 238 is dat er maar twee zelfstandige instrumentale partijen zijn: de baspartij en de eerste violen. De andere instrumenten dubbelen het vierstemmige koor. Het geheel is dus zes-stemmig, net als Vopelius’ Sanctus. Dat is waarschijnlijk vanwege de Bijbelse bron van het Sanctus. Het boek Jesaja spreekt namelijk over Serafijnen met “zes vleugels” die elkaar het Sanctus toeroepen.

Behalve Latijn en Duits had Luther het liefst nog meer variatie gehad: “als de Griekse en Hebreeuwse taal ons net zo bekend waren als de Latijnse [...] dan zouden we om de beurt in alle vier de talen, Duits, Latijn, Grieks en Hebreeuws, de mis moeten doen”. Het Sanctus zelf geeft al een voorzetje: “Sanctus dominus Deus sabaoth...” begint de tekst. Dat laatste woord (“leger” of “grote groep”) komt via het Griekse Σαβαώθ van het Hebreeuwse צבאות. Luther zelf liet het maar bij Zebaoth. Hoe meertaliger hoe beter, dacht hij misschien.

BWV
238
Titel
Sanctus (in D groot)
Genre
Latijnse kerkmuziek
Jaartal
1723
Stad
Leipzig
Tekstdichter
mistekst
Bestemming
kerst 1723
Eerste uitvoering
25 december 1723
Bijzonderheden
waarschijnlijk tijdens Bachs eerste kerst in Leipzig uitgevoerd in de ochtenddienst, samen met cantate BWV 63

Achtergrondvideo's

Violist Shunske Sato

“Veel componisten kiezen voor eenvoud als het gaat om uitbeelden van geluk. Bach niet.”

Teksten

Origineel

Sanctus Dominus
Deus Sabaoth.
Pleni sunt coeli et terra
gloria eius.

Vertaling

Heilig de Heer,
de God der hemelse machten.
Vol zijn hemel en aarde
van uw heerlijkheid.

Credits

  • Publicatiedatum
    30 november 2018
  • Opnamedatum
    11 februari 2018
  • Locatie
    Waalse Kerk, Amsterdam
  • Dirigent
    Jos van Veldhoven
  • Sopraan
    Maria Keohane
  • Alt
    Tim Mead
  • Tenor
    Daniel Johannsen
  • Bas
    Matthew Brook
  • Ripiënisten sopraan
    Hilde Van Ruymbeke, Marjon Strijk
  • Ripiënisten alt
    Barnabás Hegyi, Marleene Goldstein
  • Ripiënisten tenor
    Kevin Skelton, Guy Cutting
  • Ripiënisten bas
    Drew Santini, Matthew Baker
  • Viool 1
    Shunske Sato, Anneke van Haaften, Pieter Affourtit
  • Viool 2
    Sayuri Yamagata, Lidewij van der Voort, Paulien Kostense
  • Altviool
    Staas Swierstra, Jan Willem Vis
  • Cello
    Richte van der Meer, Lucia Swarts
  • Contrabas
    Robert Franenberg
  • Hobo
    Martin Stadler
  • Fagot
    Benny Aghassi
  • Orgel
    Leo van Doeselaar
  • Klavecimbel
    Siebe Henstra
  • Regie en beeldmontage
    Bas Wielenga
  • Muziekopname
    Guido Tichelman, Bastiaan Kuijt, Pim van der Lee
  • Audiomontage- en mix
    Guido Tichelman
  • Camera
    Merijn Vrieling, Ivo Palmen, Martin Struijf, Bjorn Tiebout
  • Director of photography
    Merijn Vrieling
  • Licht
    Zen Bloot, Henry Rodgers, Patrick Galvin
  • Regieassistent
    Ferenc Soeteman
  • Beeldtechniek
    Vincent Nugteren
  • Settechniek
    Dennis van Hoek
  • Datahandling
    Jesper Blok
  • Projectmanager NEP
    Peter Ribbens
  • Interview
    Onno van Ameijde, Marloes Biermans
  • Productie concert
    Imke Deters
  • Productie opname
    Jessie Verbrugh

Help ons All of Bach te voltooien

Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!