Preise, Jerusalem, den Herrn

Preise, Jerusalem, den Herrn

BWV 119 uitgevoerd door de Nederlandse Bachvereniging
onder leiding van Peter Dijkstra
Waalse Kerk, Amsterdam

  • Menu
  • 1. Preise, Jerusalem, den Herrn (Chor)
  • 2. Gesegnet Land! (Rezitativ)
  • 3. Wohl dir, du Volk der Linden (Arie)
  • 4. So herrlich stehst du, liebe Stadt! (Rezitativ)
  • 5. Die Obrigkeit ist Gottes Gabe (Arie)
  • 6. Nun! wir erkennen es (Rezitativ)
  • 7. Der Herr hat Guts an uns getan (Chor)
  • 8. Zuletzt! (Rezitativ)
  • 9. Hilf deinem Volk, Herr Jesu Christ (Choral)

Achter de muziek

Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Teksten
Teksten
Credits
Credits

Veelkleurigheid

Bach trakteert de raadsleden op majestueuze muziek

In deze uitbundige cantate pakt Bach groots uit: hij vraagt in het orkest om maar liefst vier trompetten, en verder pauken, drie hobo’s, twee blokfluiten en strijkers. Ook de bassectie is uitgesproken riant bezet, met celli, fagotten en violones (alles meervoudig volgens het manuscript). Bach, die net drie maanden in dienst was in Leipzig, gaf hiermee zijn muzikaal visitekaartje af. Hij schreef deze muziek, een Ratswahlkantate (raadsverkiezingscantate), in 1723 voor een feestelijke kerkdienst ter ere van de jaarlijkse wisseling van de gemeenteraad. Iedereen die er toe deed, zat op zo’n dag in de kerk, een mooi moment voor Bach om te laten horen waar hij voor stond als cantor.

De gloedvolle openingsmaten zetten meteen de toon. Bach gebruikt het majestueuze gepunteerde ritme dat sinds Lully met de pracht en praal van het Franse hof geassocieerd wordt. Precies wanneer binnen deze Franse ouverture een snelle instrumentale fuga zou moeten losbarsten, laat Bach het koor inzetten.

De anonieme tekstdichter heeft de woorden van het openingskoor gebaseerd op de verzen 12-14 uit Psalm 147, waarbij Jeruzalem en zijn gezegende kinderen model staan voor de stad Leipzig en haar inwoners, een metafoor die in de volgende delen wordt doorgezet.

In de dansante eerste aria wordt de tenor begeleid door twee hobo’s da caccia (jachthobo’s). De hobo da caccia is een altinstrument uit de hobofamilie; door zijn kromming en de koperen klankbeker heeft het iets weg van een jachthoorn, wat de naam verklaart. Bach liet het instrument zelf ontwikkelen zo vertelt hoboïst Martin Stadler.
Het recitatief van de bas dat volgt na de tenoraria lijkt, met de begeleiding van trompetten, pauken en de overige blazers, ceremoniële stads- of staatsmuziek.

De tekstdichter maakt het wel bont als hij in de door twee blokfluiten begeleide alt-aria de stadsoverheid niet alleen Gods geschenk noemt, maar zelfs zijn evenbeeld. Een recitatief voor sopraan leidt naar een imposant koordeel dat om dezelfde grootscheepse bezetting vraagt als de ouverture waarmee de cantate begon. Deze lofzang lijkt de afsluiting maar is het niet. In een recitatief mag de alt melden dat de Heer nog een slotgebed te goed heeft. Deze roep om hulp en zegen, een eenvoudig koraal, is ontleend aan Luthers Duitse vertaling van het Te Deum.

BWV
119
Titel
Preise, Jerusalem, den Herrn
Genre
cantates
Jaartal
1723
Stad
Leipzig
Tekstdichter
onbekend, psalm 147:12-13, koraal van Martin Luther
Bestemming
inzegening van het stadsbestuur (Ratswahl)
Eerste uitvoering
30 augustus 1723

Achtergrondvideo's

Hoboïst Martin Stadler

“Als toehoorder raak je in de ban van de nieuwe klank van de hobo da caccia.”

Teksten

Origineel

1. Coro
Preise, Jerusalem, den Herrn, 
lobe, Zion, deinen Gott;
denn er machet fest 
die Riegel deiner Tore 
und segnet deine Kinder drinnen, 
er schaffet deinen Grenzen Friede.

2. Rezitativ (Tenor)
Gesegnet Land! glückselge Stadt!
wo selbst der Herr 
sein Herd und Feuer hat.
Wie kann Gott besser lohnen,
als wo er Ehre lässt 
in einem Lande wohnen;
wie kann er eine Stadt
mit reicherm Nachdruck segnen,
als wo er Güt und Treu 
einander lässt begegnen.
Wo er Gerechtigkeit und Friede
zu küssen niemals müde,
nicht müde, niemals satt
zu werden teuer verheissen, 
auch in der Tat erfüllet hat,
da ist der Schluss gemacht:
Gesegnet Land! glückselge Stadt!

3. Aria (Tenor)
Wohl dir, du Volk der Linden,
wohl dir, du hast es gut,
wie viel an Gottes Segen
und seiner Huld gelegen, 
die überschwenglich tut,
kannst du an dir befinden,
wohl dir, du Volk der Linden,
wohl dir, du hast es gut.

4. Rezitativ (Bass)
So herrlich stehst du, 
liebe Stadt!
Du Volk! das Gott zum Erbteil 
sich erwählet hat.
Doch wohl!
und aber wohl! 
wo mans zu Herzen fassen 
und recht erkennen will,
durch wen der Herr 
den Segen wachsen lassen.
Ja! was bedarf es viel,
das Zeugnis ist schon da,
Herz und Gewissen 
wird uns überzeugen,
dass, was wir Gutes bei uns sehn,
nächst Gott 
durch kluge Obrigkeit
und durch ihr weises
Regiment geschehn.
Drum sei, geliebtes Volk,
zu treuem Dank bereit,
sonst würden auch davon 
nicht deine Mauren schweigen.

5. Aria (Alt)
Die Obrigkeit ist Gottes Gabe,
ja selber Gottes Ebenbild.
Wer ihre Macht nicht will ermessen,
der muss auch Gottes gar vergessen,
wie würde sonst sein Wort erfüllt.

6. Rezitativ (Sopran)
Nun! wir erkennen es 
und bringen dir,
o höchster Gott, 
ein Opfer unsers Danks dafür.
Zumal nachdem der heutge Tag,
der Tag, den uns der Herr gemacht,
euch, teure Väter, 
teils von eurer Last entbunden,
teils auch auf euch
schlaflose Sorgenstunden
bei einer neuen Wahl gebracht,
so seufzt ein treues Volk 
mit Herz und Mund zugleich:

7. Coro
Der Herr hat Guts an uns getan,
des sind wir alle fröhlich.
Er seh die teuren Väter an
und halte auf unzählig
und späte, lange Jahre ‘naus
in ihren Regimente Haus,
so wollen wir ihn preisen.

8. Rezitativ (Alt)
Zuletzt!
Da du uns, Herr, 
zu deinem Volk gesetzt,
so lass von deinen Frommen
nur noch ein arm Gebet 
vor deine Ohren kommen;
und höre! ja, erhöre,
der Mund, das Herz und Seele 
seufzet sehre.

9. Choral
Hilf deinem Volk, Herr Jesu Christ,
und segne, was dein Erbteil ist,
wart und pfleg ihr’r zu aller Zeit
und heb sie hoch in Ewigkeit.
Amen.

Vertaling

1. Koor
Prijs de Heer, Jeruzalem, 
loof uw God, Sion,
want hij maakt de grendels 
van uw poorten sterk
en zegent uw kinderen daarbinnen;
hij geeft uw grenzen vrede.

2. Recitatief (tenor)
Gezegend land! Gelukzalige stad!
Waar de Heer zelf 
zijn haard en zijn vuur heeft.
Hoe kan God beter weldoen
dan waar hij eer 
in een land laat wonen;
hoe kan hij een stad
met rijkere nadruk zegenen
dan waar hij goedheid en trouw 
elkaar laat ontmoeten.
Waar hij heeft gezworen
het nooit moe te zullen worden
gerechtigheid en vrede te kussen
en die belofte inderdaad 
ook heeft vervuld,
daar moeten wij wel concluderen:
Gezegend land! Gelukzalige stad!

3. Aria (tenor)
Gelukkig ben je, o volk van Leipzig,
gelukkig ben je, je hebt het goed,
hoeveel zegen
en overvloedige genade van God
kun je bij jezelf 
constateren,
gelukkig ben je, o Lindenvolk,
gelukkig ben je, je hebt het goed.

4. Recitatief (bas)
Je staat daar zo heerlijk, 
lieve stad!
O volk, dat God zich tot erfdeel 
heeft verkozen.
Maar gelukkig ben je,
en nog eens: gelukkig ben je
als je ter harte wilt nemen 
en echt wilt inzien
door wie de Heer 
de zegen laat groeien.
Ja! Wat is er dan nog nodig,
het getuigenis is er al,
hart en geweten 
zullen ons overtuigen
dat wat wij bij ons aan goeds zien
behalve door God 
ook door een verstandige overheid
en haar wijze bestuur 
tot stand is gekomen.
Wees daarom bereid 
tot trouwe dank, geliefd volk,
anders zouden ook 
je muren er niet over zwijgen.

5. Aria (alt)
De overheid is Gods gave,
ja, zelfs Gods evenbeeld.
Wie haar macht niet wil erkennen,
die moet ook die van God vergeten,
hoe zou anders zijn woord worden vervuld.

6. Recitatief (sopraan)
Goed, wij erkennen het 
en brengen u,
o hoogste God, 
daarvoor een offer van onze dank.
Vooral nadat de dag van vandaag,
de dag die de Heer voor ons heeft gemaakt,
u, dierbare vaderen, 
gedeeltelijk van uw last heeft bevrijd, 
u gedeeltelijk ook
slapeloze uren van zorg heeft gebracht
bij een nieuwe verkiezing,
nu zucht een getrouw volk 
met hart en mond tegelijk:

7. Koor
De Heer heeft ons welgedaan,
daarom zijn wij allemaal vrolijk.
Moge hij de dierbare vaderen aanzien
en nog ontelbare
late lange jaren
aanwezig blijven in hun regering,
dan willen wij hem prijzen.

8. Recitatief (alt)
Eindelijk!
Omdat u ons, Heer 
tot uw volk hebt gemaakt,
laat nog slechts een armzalig gebed
van uw vromen 
uw oren bereiken;
en luister, ja, hoor,
de mond, het hart en de ziel 
zuchten zwaar.

9. Koraal
Help uw volk, Heer Jezus Christus,
en zegen wat uw erfdeel is,
onderhoud en verzorg hen te allen tijde
en verhef hen in eeuwigheid.
Amen.

vertaling © Ria van Hengel

Credits

  • Publicatiedatum
    19 januari 2018
  • Opnamedatum
    18 februari 2017
  • Locatie
    Waalse Kerk, Amsterdam
  • Dirigent
    Peter Dijkstra
  • Sopraan
    Miriam Feuersinger
  • Alt
    Alex Potter
  • Tenor
    Thomas Hobbs
  • Bas
    Peter Kooij
  • Ripiënisten sopraan
    Lauren Armishaw, Marjon Strijk
  • Ripiënisten alt
    Marine Fribourg, Barnabás Hegyi
  • Ripiënisten tenor
    Yves Van Handenhove, João Moreira
  • Ripiënisten bas
    Michiel Meijer, Pierre-Guy Le Gall White
  • Viool 1
    Sayuri Yamagata, Annelies van der Vegt, Annabelle Ferdinand
  • Viool 2
    Pieter Affourtit, Paulien Kostense, Lucia Giraudo
  • Altviool
    Staas Swierstra, Jan Willem Vis
  • Cello
    Lucia Swarts, Richte van der Meer
  • Contrabas
    Robert Franenberg
  • Hobo
    Martin Stadler, Peter Frankenberg, Sarah Aßman
  • Fagot
    Benny Aghassi
  • Blokfluit
    Heiko ter Schegget, Pieter-Jan Belder
  • Trompet
    Robert Vanryne, Fruzsina Hara, Mark Geelen, Dave Hendry
  • Pauken
    Koen Plaetinck
  • Orgel
    Leo van Doeselaar
  • Klavecimbel
    Siebe Henstra
  • Regie en montage
    Bas Wielenga
  • Muziekopname
    Guido Tichelman, Bastiaan Kuijt, Pim van der Lee
  • Audiomontage en -mix
    Guido Tichelman
  • Camera
    Jochem Timmerman, Thijs Struick, Merijn Vrieling, Charlotte Storm
  • Licht
    Zen Bloot, Henry Rodgers, Patrick Galvin
  • Regieassistent
    Ferenc Soeteman
  • Beeldtechniek
    Vincent Nugteren, Jildert Hof
  • Settechniek
    Justin Mutsaers
  • Datahandling
    Jesper Blok
  • Projectleider nep
    Peter Ribbens
  • Interview
    Onno van Ameijde, Marloes Biermans
  • Productie concert
    Imke Deters
  • Productie opname
    Jessie Verbrugh

Help ons All of Bach te voltooien

Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!